W ostatnich latach polskie rolnictwo przechodzi znaczące zmiany, które wpływają na stabilność i rentowność rodzimych gospodarstw. Coraz bardziej złożone przepisy, wymagania unijne związane z ideą Zielonego Ładu oraz rosnące koszty produkcji w postaci cen nawozów czy paliw powodują, że rodzinna działalność rolnicza bywa trudna do utrzymania. Jednocześnie ceny produktów rolnych nie zawsze rekompensują poniesione wydatki, a konkurencja na rynku europejskim i globalnym jest coraz silniejsza. Niestety, wszystko to przekłada się na faktyczny spadek liczby mniejszych gospodarstw, które nie wytrzymują presji rynkowej.
Coraz trudniejsza sytuacja finansowa rodzinnych gospodarstw rolnych w Polsce
W ostatnich latach polskie rolnictwo przechodzi znaczące zmiany, które wpływają na stabilność i rentowność rodzimych gospodarstw. Coraz bardziej złożone przepisy, wymagania unijne związane z ideą Zielonego Ładu oraz rosnące koszty produkcji w postaci cen nawozów czy paliw powodują, że rodzinna działalność rolnicza bywa trudna do utrzymania. Jednocześnie ceny produktów rolnych nie zawsze rekompensują poniesione wydatki, a konkurencja na rynku europejskim i globalnym jest coraz silniejsza. Niestety, wszystko to przekłada się na faktyczny spadek liczby mniejszych gospodarstw, które nie wytrzymują presji rynkowej.
Niskie ceny produktów przy jednoczesnym wzroście kosztów
Jednym z głównych problemów, które dotykają rodzinne gospodarstwa, jest rozbieżność między cenami uzyskiwanymi za płody rolne a wydatkami ponoszonymi na środki do produkcji. Z jednej strony rolnicy obserwują coraz niższe stawki za zboża, mięso czy mleko, z drugiej – koszty zakupu nawozów, pasz, energii oraz maszyn stale rosną. Wpływ na to mają różnorodne czynniki:
- Wzrost cen nawozów i paliw
Niestabilna sytuacja na rynkach surowcowych sprawia, że podstawowe środki produkcji (m.in. gaz do wytwarzania nawozów) drożeją, a rolnicy muszą się liczyć z wyższymi kosztami. - Konkurencja na rynkach międzynarodowych
Polskie produkty rolnicze trafiają wprost do unijnych i światowych odbiorców, gdzie stykają się z ofertą tańszą lub dotowaną przez inne państwa. - Dodatkowe wymogi ekologiczne
Zielony Ład stawia nowe wyzwania, takie jak redukcja użycia środków ochrony roślin czy mocniejsze promowanie bioróżnorodności. Dla wielu gospodarstw wiąże się to z inwestycjami w nowy sprzęt lub z koniecznością zmiany struktury produkcji.
Gospodarstwa rodzinne pod presją – dane o upadkach
Według szacunków kilku organizacji branżowych i niektórych ośrodków badawczych, w 2022 roku zamknęło się lub zostało wchłoniętych przez większe podmioty około 12 tysięcy rodzinnych gospodarstw rolnych w Polsce. Choć przyczyny mogą być różne – od trudności finansowych, przez brak następców, aż po niekorzystne zmiany na rynku – głównym powodem pozostaje pogarszająca się opłacalność działalności. Dla wielu osób, zwłaszcza starszych rolników, rezygnacja z pracy w polu oznacza koniec wielopokoleniowej tradycji.
Zielony Ład – idea słuszna, ale trudna w realizacji
Wprowadzenie nowych zasad ekologicznej produkcji, dążenie do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych czy większa ochrona bioróżnorodności to niewątpliwie działania mające na celu poprawę jakości życia przyszłych pokoleń. Jednak wdrożenie tych założeń bywa kosztowne dla rolników:
- Konieczność inwestycji w nowoczesne maszyny i technologie, często przekraczające możliwości finansowe rodzinnych gospodarstw.
- Znaczne ograniczenia w stosowaniu środków ochrony roślin czy nawozów sztucznych, co wpływa na wysokość i jakość plonów.
- Rosnąca biurokracja – długie formularze, restrykcyjne wymogi, kontrole i audyty, które obciążają rolników administracyjnie.
Jak rolnicy mogą wyróżnić się w trudnych czasach?
Poza unowocześnieniem gospodarstwa i dostosowaniem się do wymogów unijnych rolnicy poszukują sposobów, by podkreślić swą tożsamość i działalność. Jednym z przykładów jest koszulka dla rolnika, która może wyróżnić w czasie spotkań branżowych czy w mediach społecznościowych. Rolnicy coraz częściej chcą pokazać, że choć znajdują się w trudnej sytuacji, nadal identyfikują się ze swoim fachem:
Takie gadżety nie rozwiążą problemu wyzwań ekonomicznych, ale pomagają w budowaniu marki gospodarstwa i pozytywnego wizerunku w oczach odbiorców.
Czy są sposoby na poprawę sytuacji?
Choć sytuacja finansowa rodzinnych gospodarstw rolnych nie napawa optymizmem, istnieje kilka kierunków, w których warto się rozwijać:
- Dywersyfikacja działalności
Poszerzenie oferty o agroturystykę czy przetwórstwo produktów rolnych, co może zwiększyć przychody niezależnie od wahań cen surowców. - Współpraca z innymi rolnikami
Tworzenie grup producentów czy spółdzielni rolniczych ułatwia negocjację cen i obniżenie kosztów zakupu środków do produkcji. - Wsparcie doradców unijnych
Część dotacji i programów wsparcia ma pomóc w przekształcaniu gospodarstw, by sprostały nowym wymogom i pozostały konkurencyjne na rynku.
Podsumowanie
Coraz bardziej skomplikowana sytuacja finansowa rodzinnych gospodarstw rolnych w Polsce stanowi poważne wyzwanie dla rolników, którym rosnące koszty produkcji i nowe wymagania ekologiczne potrafią odebrać rentowność. W efekcie spadku opłacalności upadłość w 2022 roku ogłosiło kilka tysięcy gospodarstw – to sygnał, że branża potrzebuje wsparcia oraz innowacyjnych rozwiązań. Jednocześnie rolnictwo niezmiennie pozostaje niezwykle ważną gałęzią gospodarki, zapewniającą bezpieczeństwo żywnościowe i zatrudnienie w wielu regionach kraju.
Komentarze