Prawo do zachowku obowiązujące w polskim (i nie tylko) prawie polega na możliwości wystąpienia przeciwko legalnemu spadkobiercy o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do zrealizowania lub uzupełnienia zachowku (regulowanej ustawą) pominiętemu spadkobiercy ustawowemu.
Zachowek — co to za roszczenie?
Do zapłaty zachowku, a więc zaspokojenia roszczenia spadkobierców dziedzicznych, ustawowych zobowiązany jest spadkobierca właściwy, np. wskazany w testamencie. Prawo z tytułu zachowku zyskują więc dziedziczni spadkobiercy, którzy w procesie spadkowym zostali pominięci. Sam zachowek jest to część spadku, która przysługuje ustawowo określonym osobom bliskim po zmarłej osobie. To rozwiązanie prawne, które ma chronić ich interesy i zabezpieczać przed utratą pewnej należnej im części majątku spadkowego. Świadczenie to ma zabezpieczać interesy najbliższych członków rodziny i zapewniać im pewną część majątku spadkowego.
Zachowek jest często uregulowany przez prawo spadkowe danego kraju i w każdym kraju przepisy te wyglądają nieco inaczej. Najczęściej zachowek przysługuje dzieciom, a w niektórych przypadkach także małżonkowi. Prawo umożliwia im, w przypadku gdy spadkodawca w testamencie nie uwzględnił odpowiedniego udziału dla tych osób, dochodzenia praw do zachowku przed sądem.
Kiedy mówimy o dziedziczeniu ustawowym i kto ma prawo do zachowku?
W Polsce cały proces reguluje treść art. 991 § 1 kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim prawo do zachowku przysługuje:
- zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom),
- małżonkowi,
- rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy,
- ponadto: przysposobionego i jego zstępnych, których prawo spadkowe traktuje na równi ze zstępnymi spadkodawcy.
Zachowek nie przysługuje natomiast:
- spadkobiercy wydziedziczonemu (choć tutaj pozostaje otwarta dla spadkobiercy droga do sądowej walki o unieważnienie wydziedziczenia),
- spadkobiercy uznanemu za niegodnego,
- małżonkowi wyłączonemu od dziedziczenia,
- spadkobiercy odrzucającemu spadek,
- spadkobiercy, który zrzekł się dziedziczenia,
- rodzeństwu, jego zstępnym oraz dziadkom spadkodawcy.
Więcej o szczegółowych możesz przeczytać tutaj: https://prawny.org.pl/2023/01/03/zachowek-co-to-jest-komu-przysluguje-i-jak-go-obliczyc/
Substrat zachowku — czyli od czego liczy się jego wartość?
Wysokość zachowku zazwyczaj wynika z ustawowych przepisów i może różnić się w zależności od kraju. Ważne jest, aby zaznaczyć, że zachowek dotyczy tylko części spadku, a pozostała część może być dziedziczona zgodnie z wolą spadkodawcy lub przepisami dziedziczenia ustawowego. W przypadku dziedziczenia ustawowego przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami zachowek wynosi albo 1/2 bądź 2/3 udziału spadkowego. Wyższy zachowek przysługuje małoletniemu i trwale niezdolnemu do pracy w chwili otwarcia spadku. Do ustalenia konkretnej wartości potrzebny jest tzw. substrat majątku, od niego to bowiem liczy się wartość zachowku. Substrat zachowku to bowiem wartość aktywów spadkowych po odjęciu ewentualny długów spadkobiercy przy uwzględnieniu cen rynkowych z daty orzekania o zachowku. Dopiero od tej kwoty liczy się wartość zachowku w ujęciu procentowym. Zachowek nie jest więc liczony od wartości całego pozostawionego majątku, ale majątku po odjęciu wszystkich obowiązujących jeszcze zobowiązań spadkodawcy. W wielu przypadkach to może oznaczać istotną różnicę.
Komentarze